Rārangi Kaupapa
He tino whakapaipai ngā hortensia i ngā māra maha o Aotearoa, nā ō rātou pua kanapa me ngā rau pūkohu. Nā tō rātou ngāwari ki te tiaki me te āhua whānui o te tipu, ka noho hei whiringa rongonui mō ngā kaipāmu māra. Ka tukuna e tēnei aratohu whānui ngā mōhiohio hohonu mō te kōwhiri, te whakatō me te tiaki hortensia i raro i te āhuarangi motuhake o Aotearoa.

Ngā Momo Hortensia Rongonui i Aotearoa
He tino arohaina ngā hortensia hei rākau puāwai e tipu pai ana i te āhuarangi haumākū o Aotearoa. Nā ō rātou tae mīharo me ngā āhua rerekē, kua noho hei wāhanga pūmau o te maha o ngā māra o te rohe. I konei ka tirohia e mātou ngā momo hortensia rongonui rawa e tino hāngai ana ki ngā māra o Aotearoa, me ētahi tohutohu mō te whakatipu angitu i a rātou.
1. Hortensia Rau-Nui (Hydrangea macrophylla)
Ko te Hortensia Rau-Nui tētahi o ngā momo tino mōhiotia, me te tino whānui e whakatōhia ana i Aotearoa. E mōhiotia ana mō ōna pua nui, ātaahua hoki. E rua ngā āhua matua: ko te 'mophead' (ngā upoko puāwai porowhita) me te 'lacecap' (ngā upoko puāwai papatahi me ngā pua iti kei waenganui, me ngā pua nui e karapoti ana).
Ngā Āhuatanga Matua:
- Ko te tae o te puāwai ka rereke i runga i te pH o te oneone (ka puta he kikorangi i te oneone waikawa, ā, he māwhero i te oneone kawakore).
- Ka pai ki te atarangi ā-wāhi – he tino pai mō ngā māra o Aotearoa kei reira ka whara ngā pua i te rā kaha.
- Ngā momo rongonui: ‘Ayesha’, ‘Masja’, me ‘Blue Deckle’.

2. Hortensia Pūtipu (Hydrangea paniculata)
He momo kaha, he momo whānui hoki te Hortensia Pūtipu, e mōhiotia ana mō ōna puāwai āhua kōneke. He rerekē i te Hortensia Rau-Nui, ka puāwai ēnei ki ngā manga hou, nō reira he ngāwari te tapahi me te tiaki.
Ngā Āhuatanga Matua:
- Ka huri te tae o ngā puāwai mai i te mākūwhero ki te māwhero i te roanga o te wā puāwai.
- Ka āhei ki te noho i raro i te rā katoa – he pai mō ngā wāhi rā nui i ngā māra o Aotearoa.
- Ngā momo rongonui: ‘Limelight’, ‘Vanilla Strawberry’, me ‘Grandiflora’.
3. Hortensia Rau-Rākau (Hydrangea quercifolia)
He tipu nō te tonga-mā-rāwhiti o Amerika, kua noho te Hortensia Rau-Rākau hei tino pai ki Aotearoa nā tōna ātaahua o ngā rau me ōna puāwai whānui, roa hoki.
Ngā Āhuatanga Matua:
- He āhua motuhake ōna rau pēnei i te rākau oki, ā, ka huri hei whero me te karaka i te ngahuru.
- He mā te tae o ngā puāwai i te tīmatanga, ā, ka huri ki te māwhero i te paunga o te pakeke.
- He tino pai mō ngā māra ngahere me ngā wāhi ka whiwhi atarangi ā-wāhi.
4. Hortensia Piki (Hydrangea petiolaris)
He kōwhiringa pai rawa atu te Hortensia Piki mō ngā wāhi poutū, pēnei i ngā pakitara, taiapa, me ngā kāpara. Nā tōna āhua piri-aunoa, kāore he tautoko anō e hiahiatia ana.
Ngā Āhuatanga Matua:
- Ka hua ngā puāwai mā i te āhua o te lacecap i te tīmatanga o te raumati.
- Ka pai te tipu i ngā wāhi atarangi – he tino pai mō ngā wāhi mātao, pōuri hoki i Aotearoa.
- He tipu āta tipu, engari ka whakahokia nui atu mēnā ka tiakina tika.
5. Hortensia Māeneene (Hydrangea arborescens)
E mōhiotia ana hoki hei hortensia mohoao, ka whai mana te Hortensia Māeneene mō tōna urutau me tōna manawanui. He momo pai tēnei mō te hunga kāore e hiahia ki te tiaki nui.
Ngā Āhuatanga Matua:
- He nui, he porowhita ngā upoko puāwai, ka puta i te pokapū o te raumati.
- Ka tipu pai i te maha o ngā momo oneone – he tino whānui mō ngā rohe rereke o Aotearoa.
- Ngā momo rongonui: ‘Annabelle’ me ‘Incrediball’.
Ngā Tohutohu mō te Kōwhiri i te Momo Hortensia Tika
Ina kōwhiri koe i tētahi hortensia mō tō māra i Aotearoa, whakaarohia ēnei:
- Āhuarangi: Me tika te momo ki ngā āhuatanga o tō rohe, ina koa ki ngā wāhi rā nui, mātao rānei.
- Wāhi: Kōwhiria he momo paku pēnei i te Hortensia Rau-Nui mō ngā māra iti, me ngā momo piki mō ngā wāhi poutū.
- Wā Puāwai: Whakaranu i ngā momo hortensia kia whai pua koe puta noa i te wā tipu.
Mā te kōwhiri i te momo hortensia tika mō tō māra, me te tiaki tika hoki, ka taea e koe te pārekareka ki ēnei tipu ātaahua i ngā wā katoa o te tau. Ahakoa ka rata koe ki ngā puāwai whakahihiko o te Hortensia Rau-Nui, ki ngā rau ātaahua rānei o te Hortensia Rau-Rākau, he momo e tika ana mō ia kairākau māra o Aotearoa.
Te Whakatō Hortensia: He Aratohu Taipitopito mō ngā Kaimahi Māra o Aotearoa
Āhea te Wā Pai mō te Whakatō Hortensia
I Aotearoa, ko te wā tino pai mō te whakatō hortensia ko te kōanga tōmua (Hepetema ki Noema) me te ngahuru (Poutū-te-rangi ki Mei). He āhuarangi ngāwari, he ua auau i ēnei wā, e āhei ai te tipu ki te whakatū pūnaha pakiaka kaha i mua i te wera o te raumati, te makariri rānei o te hōtoke.
He tino painga te whakatō ngahuru i ngā rohe pērā i a Tāmaki Makaurau me Te Whanganui-a-Tara, nā te mea he māmā ake te hōtoke, ā, ka taea e te hortensia te arotahi ki te tipu pakiaka me te kore e pāngia e te wera nui.
Te Kōwhiri i te Wāhi Tika
Ka tino pai ngā hortensia ki te atarangi ā-wāhi, nō reira he mea tika mō ngā āhuatanga huri noa o te rā i Aotearoa. Kimihia tētahi wāhi ka whiwhi i te rā o te ata, engari ka āraitia i te rā kaha o te ahiahi. Ki ētahi wāhi pērā i Ōtautahi, ka pakupaku ngā rau me ngā pua i te rā nui rawa.
Ngā Tohutohu Matua:
- Me whai rere hau pai kia iti ake ai te mōrea o ngā mate pēnei i te mōhukihuki.
- Kaua e whakatō tata ki ngā rākau nui – ka whakataetae mō te wai me ngā matūkai.
- Whakaarohia te whakatō ki te taha o ngā ara, papa rānei kia pai ai te tirohanga tata ki te ātaahua o ngā pua.
Te Whakarite i te Oneone
He pai ki ngā hortensia te oneone mākūkū, ka taea te rerenga wai, ā, kua whakarangatira ki te para māori. I mua i te whakatō, me whakamātau i te pH o te oneone kia mōhiotia ai mēnā ka hāngai ki te tae o te pua e hiahia ana koe:
- Mō ngā pua kikorangi: Me whāia te pH kia 5.5 iho ake mā te tāpiri i te haunga rino, te maramara pīnati rānei.
- Mō ngā pua māwhero: Whakanuia te pH ki te 6.0 neke ake mā te tāpiri i te tote māra, te kōkawa rānei (dolomite).
Ki ngā rohe he oneone uku, pērā i ētahi wāhanga o Ōtepoti, me tāpiri pea i te komupi me te one kirikiri hei whakapai i te rerenga wai me te rere hau.
Te Aratohu Whakatō ā-Hipanga
Whāia ēnei hipanga hei whakatō angitu i tō hortensia:
- Keri i tētahi poka: Kia rua te whānui me te hōhonu ake i te pōkai pakiaka o te tipu.
- Tāpiri i te Para Māori: Whakaranu i te komupi, te para kararehe kua pirau rānei ki te oneone hei tuku matūkai.
- Whakatū i te Tipu: Me noho te tihi o te pōkai pakiaka kia ōrite ki te mata o te whenua – kaua e whakatō hōhonu rawa.
- Whakakī me te Whakakaha: Whakakī i te poka ki te oneone, āta pēhi kia kī ngā āputa hau.
- Whakainu Nui: Me whakamakuku hohonu i muri tonu i te whakatō hei whakanoho pai i te tipu.
- Whakapapa: Tāpiri i tētahi papanga para māori 5–10 cm te matotoru ki te takotoranga o te tipu hei pupuri i te mākūkū me te āwhina i te pāmahana o te oneone.
Te Whakainu me te Atawhai i Muri Mai
Me whiwhi mākūkū auau ngā hortensia, ina koa i te tau tuatahi o te whakatūnga. Whakainumia kia kotahi, kia rua rānei i te wiki – kia noho taurite te mākūkū o te oneone, engari kaua e rūrū rawa.
I ngā rohe maroke pērā i Te Matau-a-Māui, me whai whakaaro ki te whakamahi pūnaha whakaheke wai (drip irrigation) kia mau te whakainu. Me tirotiro i te oneone i ngā wā katoa kia karo i te nui rawa o te wai, e hua ai te pirau pakiaka.
Ngā Hē Noa hei Karawhiu
- Te whakatō ki te rā katoa: Ka pā te rā nui rawa ki ngā hortensia – ka kowhewhe ngā rau, ka wera ngā pua.
- Te whakakore i te whakarite oneone: Ka tipu pōturi te tipu, ā, ka iti iho te puāwaitanga mēnā he kino te kounga o te oneone.
- Te kore tūmau i te whakainu: He pāpaku te manawanui o ngā hortensia ki te korenga me te nui rawa o te wai – me whai mahere whakainu taurite.
He Aha te Painga o te Whakatō Hortensia ki Aotearoa?
He āhua pai te āhuarangi o Aotearoa mō te tipu o ngā hortensia. Mai i ngā māra kākāriki o Tāmaki Makaurau ki ngā whenua mātao o Ōtākou, ka tāpiri ēnei tipu i te tae mīharo me te āhua huatau ki ngā taiao katoa. Mā te whakatō i te hortensia, ka whai wāhi koe ki te tuku ora ki te ahurea māra o Aotearoa, ā, ka pārekareka hoki ki ngā pua ātaahua puta noa i te tau.
Mēnā ka whakamahia ngā tikanga whakatō tika, me te atawhai pono, ka noho ngā hortensia hei taonga whakapaipai i tō māra. Ahakoa he kaipāmu mātanga koe, he kaipāmu tīmata rānei, mā tēnei aratohu ka tupu pai ō hortensia, ā, ka whakaniko i tō māra mō ngā tau e tū mai nei.
Te Tiaki me te Atawhai i te Hortensia
Te Whakainu
He mea matua te pupuri i te mākūkū o te oneone kia noho ora ngā hortensia. I te huringa āhuarangi o Aotearoa, me urutau ngā tikanga whakainu kia tika:
- Te Auautanga: Whakainu hohonu kotahi, e rua rānei i te wiki, ā, whakapiki i te wā maroke, otirā ki ngā rohe pērā i Waitaha.
- Te Tikanga: Whakamahia he ngongo mākū, he pūnaha whakaheke wai rānei hei tuku wai tika ki ngā pakiaka – kia kore ai ngā rau e māku, kia iti hoki te tūponotanga o te mate tipu.
- Te Wā: Whakainu i te ata kia maroke ngā rau i mua i te ahiahi – he huarahi pai hei karo i te huakita me te mate.
Te Whakangōngō
Mā te whāngai tika ka tipu hauora te tipu, ka whai pua hoki:
- Te Wā: Whakamahia he tongi taurite, tuku-haere i te tīmatanga o te kōanga i te putanga o te tipu hou, ā, anō i te pokapū o te raumati.
- Te Momo: Me whakamahi tongi motuhake mō ngā rākau puāwai hei tuku matūkai nui.
- Te Tono: Me whai i ngā tohutohu kei te mōkihi kia kore ai e nui rawa te tongi, nā te mea ka tipu te rau noa iho, kāore e puta ngā pua.
Te Tapahi
Ka rerekē ngā tikanga tapahi i runga i te momo hortensia:
- Ngā Hortensia Rau-Nui me te Rau-Rākau: Ka puāwai ēnei i runga i te kākano tawhito. Me tapahi tonu i muri i te puāwaitanga, tangohia ngā pua mate me ngā manga ngoikore, kua mate rānei.
- Ngā Hortensia Pūtipu me te Māeneene: Ka puāwai ēnei i runga i te kākano hou. Me tapahi i te mutunga o te hōtoke, i te tīmatanga rānei o te kōanga, ā, tapahia ki runga ake i tētahi puku ora tokorua.
Mā te tapahi auau ka pai ake te rere hau me te tomokanga o te rā – ka tipu pai, ka pua nui hoki te tipu.
Te Whakapapa
He maha ngā painga o te whakapapa ki te takotoranga o te tipu:
- Te Pupuri Mākūkū: Mā te whakapapa ka pupuri te mākūkū o te oneone, kāore e tika ana te whakainu i ngā wā katoa.
- Te Whakakore i te Taru Kino: Mā te paparanga 5–10 cm o te para māori ka aukati te tipu taru, ka iti iho hoki te whakataetae mō ngā matūkai.
- Te Ārai i te Mahana: Ka tiaki te whakapapa i ngā pakiaka i ngā huringa pāmahana nui – he pai rawa mō te āhuarangi hurihuri o Aotearoa.
Whakamahia he para pēnei i te komupi, te kiri paina, te witi maroke rānei, ā, whakahoua ia tau i te wā e pirau ana.
Te Whakahaere i ngā Kīrehe me ngā Mate
Ahakoa kāore i te māmā te pā o ngā kīrehe ki ngā hortensia, i ētahi wā ka pā tonu:
- Te Mōhukihuki: Ka kitea hei papa mā, kānapanapa ki runga i ngā rau. Whakaritea te rere hau, ā, kaua e whakainu i runga i ngā rau.
- Ngā Rahi Rau: Ko ngā tohu parauri, pango rānei he huakita pea. Tangohia ngā rau pāngia, ā, whakamahia he rongoā huakita mēnā e tika ana.
- Ngā Kīrehe Pērā i te Pepeke me te Mīti Ngaro: Ka taea te whakahaere mā te hopi patu-kīrehe, te hinu neem rānei.
Me arotake auau i te tipu, ā, me whakatika wawe i ngā raru kia noho hauora tonu.
Te Tiaki i te Takurua
I ngā rohe makariri, pērā i ētahi wāhi o Te Waipounamu, me tiaki pea ngā hortensia i te mātao nui:
- Te Whakapapa: Whakapapa nui ake ki te takotoranga hei tiaki i ngā pakiaka.
- Te Hipoki: Whakamahia he kākahu mātao hei ārai i te tipu i ngā wā tino makariri.
- Ngā Tipu kei Roto i ngā Ipu: Nekehia ki te wāhi ārai rānei, ki roto rānei i te whare i te takurua.
Te pH o te Oneone me te Tae o ngā Pua
Ka pā te pH o te oneone ki te tae o ngā pua o ētahi momo hortensia, ina koa ko te Hortensia Rau-Nui:
- Ngā Pua Kikorangi: Ka puta i te oneone waikawa (pH raro iho i te 5.5). Tāpirihia te konutai rino hei whakaheke i te pH.
- Ngā Pua Māwhero: Ka puta i te oneone kawakore (pH neke atu i te 6.0). Tāpirihia te tote māra hei whakapiki i te pH.
Mā te whakamātau auau i te oneone me ngā whakatikatika tika, ka taea e ngā kaipāmu te whakahaere i te tae o ngā pua kia rite ki ō rātou hiahia.
Mā te whai i ēnei tikanga tiaki me te atawhai, ka taea e ngā kaipāmu o Aotearoa te pārekareka ki ngā hortensia hauora, kanapa hoki – hei whakapaipai i ā rātou māra i ia tau, i ia tau.
Te Tapahi i ngā Hortensia
Te Mārama ki ngā Momo Hortensia me ā Rātou Matea Tapahi
He rerekē ngā momo hortensia, nō reira me whai huarahi tapahi motuhake mō ia. Ko te mōhio ki te momo hortensia kei a koe te hipanga tuatahi ki te tapahi tika.
1. Hortensia Rau-Nui (Hydrangea macrophylla)
E mōhiotia ana hei mophead, lacecap rānei, ka puāwai ēnei i runga i ngā manga tawhito (tipu o te tau i mua).
- Te Wā Tapahi: I muri tonu i te puāwaitanga – i te mutunga o te raumati te nuinga o te wā.
- Te Tikanga: Tangohia ngā pua kua pau, me ngā manga ngoikore, e whakawhiti rānei, kia pai ai te rere o te hau.
- Tuhipoka: Kaua e tapahi nui rawa, ka heke pea te maha o ngā pua mō te tau e tū mai nei.
2. Hortensia Pūtipu (Hydrangea paniculata)
He puāwai āhua kōneke ō ēnei momo, ā, ka puāwai i runga i te kākano hou (tipu o te tau ināianei).
- Te Wā Tapahi: Te mutunga o te hōtoke ki te tīmatanga o te kōanga, i mua i te putanga tipu hou.
- Te Tikanga: Tapahia ngā manga ki runga ake i tētahi puku ora tokorua kia kaha ake te tipu me ngā pua nui ake.
3. Hortensia Māeneene (Hydrangea arborescens)
He momo mōhiotia mō āna pua porowhita nui – ka puāwai hoki i runga i te kākano hou.
- Te Wā Tapahi: Te mutunga o te hōtoke ki te tīmatanga o te kōanga.
- Te Tikanga: Tapahia ngā manga ki te oneone, ki ētahi puku anake i runga ake i te pūtake kia tipu mai ai ngā manga hou kaha.
4. Hortensia Rau-Rākau (Hydrangea quercifolia)
He rau motuhake tō tēnei momo, ā, ka puāwai i runga i ngā manga tawhito.
- Te Wā Tapahi: I muri i te puāwaitanga, i te mutunga o te raumati.
- Te Tikanga: Tapahi māmā noa iho hei tango i ngā pua kua pau me ngā manga kua mate, kua whara rānei.
Ngā Tohutohu Tapahi Whānui mō ngā Kaimahi Māra o Aotearoa
- Te Wā: I Aotearoa, ko te wā pai mō te nuinga o ngā momo hortensia ko te takiwā o te hōtoke ki te kōanga (Hune ki Akuhata), haunga ngā momo ka puāwai i runga i te kākano tawhito – me tatari ki muri i te puāwaitanga.
- Ngā Utauta: Me whakamahi kutikuti koi, ma hoki kia māmā ai te tapahi, kia iti ai hoki te tūponotanga o te mate.
- Te Tikanga: Tapahia ki tētahi koki ki runga ake i tētahi puku ora tokorua hei whakatairanga i te tipu tika.
- Arotake Hauora: Tangohia auau ngā manga kua mate, kua pangia rānei kia noho ora tonu te tipu.
Ngā Whakaarotanga mō te Āhuarangi o Aotearoa
Nā te kanorau o ngā rohe āhuarangi o Aotearoa, me whiriwhiri tikanga tapahi e hāngai ana ki te wāhi:
- Ngā Rohe Māmā ki te Huka: Ki ngā wāhi e pāngia ana e te huka tōmuri (pērā i ētahi o Te Waipounamu), whakaroa i te tapahi kia tae ki te kōanga tōmua hei tiaki i ngā puku hou.
- Ngā Rohe Haumākū: Ki ngā wāhi haumākū rawa, me āta wehea ngā tipu, me tapahi hoki kia pai te rere hau – hei karo i ngā mate huakita.
Ngā Hē Noa hei Karawhiu i te Tapahi
- Te Wā Hē: Mēnā ka tapahia i te wā hē, ka tangohia pea ngā puku puāwai, ka heke te puāwaitanga.
- Te Tapahi Nui Rawa: Mā te tapahi nui rawa ka taumaha te tipu, ka hē hoki tōna āhua me te kaha ki te puāwai.
- Te Kore Horoi i ngā Utauta: Mēnā kāore e horoia ngā kutikuti, ka horahia pea ngā mate i waenga i ngā tipu.
Mā te mōhio ki ngā hiahia motuhake o tō momo hortensia, me te whakaaro hoki ki ngā āhuarangi o Aotearoa, ka taea e koe te tapahi tika i tōu tipu hei whakapakari i tōna ātaahua me tōna hauora. Mā te tapahi auau, mā te whakaaro nui hoki, ka whai pua nui, ā, ka roa tonu te oranga me te mārohirohi o tō hortensia.
Te Huringa Tae o ngā Pua Hortensia
Te Mārama ki te Pānga o te pH o te Oneone
Ko te pH o te oneone te tino āhuatanga e whakatau ana i te tae o ngā pua hortensia, nā te pānga o tēnei ki te wātea o ngā ngota konutai rino e ngāwhāngia ana e te tipu. I te oneone waikawa (pH raro iho i te 6.0), he nui ake te wātea o te konutai rino, ā, ka puta he pua kikorangi, he papura-kikorangi rānei. Engari i te oneone kawakore (pH neke atu i te 7.0), ka iti te wātea o te konutai rino, ā, ka puta he pua māwhero, he whero. I te pH taurite (6.0–7.0), ka hua mai he pua papura, he kikorangi-māwhero rānei.
Ngā Hipanga hei Panoni i te Tae o ngā Pua Hortensia
1. Whakamātauhia te pH o tō Oneone
Tīmata mā te kimi i te taumata pH o tō oneone mā tētahi kete whakamātau pH – ka taea te hoko i ngā toa māra, toa taputapu rānei. Mā tēnei inenga tīmatanga ka ārahina koe ki ngā panonitanga e tika ana.
2. Te Whakarerekē i te pH o te Oneone mō ngā Tae e Hiahia Ana
Kia Hua ai he Pua Kikorangi:
- Whakaheke i te pH o te Oneone: Whakaranu i ngā waikawa māori pēnei i te haunga rino, te maramara pīnati rānei ki te oneone. Whāia ngā tohutohu kei te mōkihi – ka tonoa i te tīmatanga o te kōanga, me te ngahuru anō hoki.
- Pupuritia te Āhuatanga Waikawa: Aroturukihia auau te pH o te oneone, ā, tāpirihia anō ngā waikawa ina hiahiatia hei pupuri i te taumata e tika ana.
Kia Hua ai he Pua Māwhero:
- Whakapiki i te pH o te Oneone: Tāpirihia te tote māra (lime) ki te oneone hei whakapiki i te kawakore. Whāia te nui e tūtohutia ana, ā, whakamahia i te kōanga tōmua.
- Pupuritia te Āhuatanga Kawakore: Whakamātau i te pH auau, ā, tāpirihia anō te tote kia noho te pH ki runga ake i te 7.0.
Ngā Whakaarotanga mō ngā Kaimahi Māra o Aotearoa
Nā te kanorau o ngā momo oneone o Aotearoa, ka rerekē te pH ā-taiao o ia rohe. Hei tauira, he waikawa ake te oneone uku, ā, he kawakore ake te oneone kirikiri. He mea nui te whakamātau auau kia mōhio ai koe ki te pH me te whakahaere tika i tō māra.
Me mōhio hoki: kāore ngā momo hortensia mā e rerekē te tae i runga i te pH – ka noho mā tonu ahakoa ngā āhuatanga o te oneone.
Te Manawanui me te Tiaki
He tukanga ā-tawhiti te whakarerekē i te tae o te pua hortensia – ka roa pea i te toru marama ki te kotahi tau kia kitea te rerekētanga. Me aroturuki auau, me tiaki hoki te pH o te oneone kia mau ai te tae e hiahiatia ana. Me tūpato ki te nui o ngā taapiri e whakamahia ana – mā te nui rawa ka pā kino ki te tipu. Me whai tonu i ngā tohutohu kei ngā hua, ā, whakaarohia te kimi āwhina i ētahi mātanga māra o tō rohe mō ngā kupu arataki hāngai.
Mā te mōhio ki te pH o te oneone me te whakamahi tika i ngā tikanga whakarerekē, ka taea e ngā kaipāmu o Aotearoa te pārekareka ki te maha o ngā tae hortensia – hei whakapaipai, hei whakapiki hoki i te rerehua me te kanorau o ā rātou māra.
Ngā Kīrehe me Ngā Mate Noa
Ngā Kīrehe Noa
Ngā Pepeke
He kīrehe nohinohi, māngohe te tinana, ka ngote i te wai o te tipu – ka puta he rau kīkī, he tipu pōturi. Ka whakaputa rātou i te hūhū reka, he pānga pea mō te tipu i te pūmāota pango.
- Te Mōhiotanga: He rōpū pepeke kākāriki, pango, parauri rānei kei te tipu hou me raro i ngā rau.
- Te Whakahaere: Whakataki i ngā hoariri māori pēnei i te pepeke wahine (ladybird), me te whakamahi hopi patu-kīrehe, hinu neem rānei.
Ngā Mīti Ngaro
He nohinohi rawa ēnei mokomoko nohinohi – ka kai i ngā pūtau o te tipu, ka puta ngā rau me te āhua koikoi, parauri. Ki te pāngia nui, ka taka ngā rau.
- Te Mōhiotanga: He aho paetahi kei raro i ngā rau, me ngā ira nohinohi e neke ana.
- Te Whakahaere: Me pupuri i te haumākū tika, ā, whakamahia he rongoā patu-mīti mēnā e tika ana.
Ngā Ngangara Tauine
Ka piri ēnei ki ngā manga me ngā rau, ka ngote i te wai o te tipu – ka ngoikore te tipu. Ka kitea hei kōhatu paku, kāore e neke.
- Te Mōhiotanga: He anga māmā, mārō rānei kei te mata o te tipu – he parauri, he mā te tae.
- Te Whakahaere: Tapahia ngā wāhi kua pāngia, ā, whakamahia te hinu māra hei whakawairākau i ngā kīrehe.
Ngā Ngata me Ngā Honga
Ka kai ēnei ngārara i ngā rau o te hortensia, ka waiho ngā āputa pōhēhē me ngā ara hiriwa i runga i ngā rau.
- Te Mōhiotanga: He āputa nui, pororaru i runga i ngā rau, me ngā ara mākanakana i runga i te rau me te oneone.
- Te Whakahaere: Whakamahia ngā mōhio kaipatu, ngā mahere rānei, ā, tangohia ngā para kei reira pea rātou e huna ana.
Ngā Mate Noa
Te Mōhukihuki
He mate huakita e kitea ana hei papa mā, hina rānei i runga i ngā rau – ka kīkī ngā rau, ā, ka taka wawe.
- Te Mōhiotanga: He ira mā, puehu i runga i ngā rau, ngā manga me ngā puku.
- Te Whakahaere: Tangohia ngā rau kua pāngia, ā, whakamahia he rongoā patu-huakita e hāngai ana ki te mōhukihuki.
Ngā Rahi Rau
Nā ngā momo huakita rerekē ka puta ēnei – he ira parauri, papura rānei kei runga i ngā rau, ā, ka whara nui mēnā ka hono tahi.
- Te Mōhiotanga: He ira porowhita, parauri, papura rānei i runga i ngā rau – ākuanei ka āwhiowhio ai te āhua.
- Te Whakahaere: Me whakatū te rere hau, kaua e whakainu i runga i ngā rau, ā, whakamahia ngā rongoā huakita tika.
Te Pirau Pua (Botrytis Blight)
E mōhiotia ana hoki hei pūmāota hina, ka pā tēnei mate ki ngā pua me ngā rau – ka huri parauri, ka tipu he papa hina, pūhuruhuru hoki i te wā haumākū.
- Te Mōhiotanga: He ira parauri i runga i ngā rau me ngā pua, ā, ka tipu te huakita hina i te rangi mātao, haumākū hoki.
- Te Whakahaere: Tangohia, ā, whakangaromia ngā wāhanga kua pāngia – ā, whakamahia ngā rongoā mēnā e tika ana.
Ngā Mahi Ārai Mate
- Te Wehe Wāhi Tika: Me whakatō i ngā hortensia me te ātea tika kia pai ai te rere hau – kia iti te haumākū o te taiao a tawhio noa.
- Ngā Tikanga Whakainu: Whakainu ki te pūtake o te tipu, kaua ki runga i ngā rau, kia kore ai e hua mai te mate huakita.
- Te Aroturuki auau: Me tirotiro auau i ngā tipu mō ngā tohu o ngā kīrehe, o ngā mate hoki – kia taea te whakatika wawe.
- Te Whakapai: Tangohia me te whakakore i ngā wāhanga kua pāngia hei aukati i te horapa o ngā mate.
Mā te noho tūpato, me te whakamahi i ēnei rautaki whakahaere, ka taea e ngā kaipāmu o Aotearoa te tiaki pai i ā rātou hortensia kia noho hauora, ātaahua hoki puta noa i te wā tipu.
Ngā Pātai Auau: Te Tiaki Hortensia i Aotearoa
1. Me pēhea te tiaki i ngā hortensia i Aotearoa?
He pai te tupu o ngā hortensia i te āhuarangi haumākū o Aotearoa. Me mākū tonu te oneone, ina koa i ngā rā maroke. He pai hoki te atarangi ā-wāhi hei tiaki i ngā rau me ngā pua i te rā kaha o te ahiahi. Mā te āpitihanga i te papanga ka noho mākūkū te oneone. Me tapahi i ngā wā tika, ā, me mātaki hoki mō ngā kīrehe me ngā mate tipu kia noho hauora tonu te tipu.
2. Āhea, ā, me pēhea te tapahi i ngā hortensia?
E hāngai ana te wā tapahi ki te momo hortensia. Mō ngā momo ka puāwai i runga i te kākano tawhito, pēnei i a Hydrangea macrophylla me Hydrangea quercifolia, tapahia i muri tonu i te putanga o ngā puāwai, i te mutunga o te raumati. Mō ngā momo ka puāwai i runga i te kākano hou, pēnei i a Hydrangea paniculata, tapahia i te mutunga o te hōtoke, i te tīmatanga rānei o te kōanga. Me whakamahi i ngā kutikuti koi, ā, tapahia i runga i tētahi puku ora.
3. He aha te momo oneone e pai ana mō ngā hortensia?
He pai ki ngā hortensia te oneone whai rerenga pai, whai matūkai, me te nui o te para māori. Ka pā te pH o te oneone ki te tae o ngā pua: ka kākāriki-ki-te-kahurangi i te pH iti (raro iho i te 6.0), ka māwhero i te pH tiketike (nui ake i te 7.0). Me āpitihanga pea ki te one kirikiri kia pupuri i te mākūkū, ā, ko te one uku me whakakakahu ki te komupi.
4. Me pēhea te whakarerekē i te tae o ngā pua hortensia?
Ka taea te whakarerekē i te tae o ētahi momo hortensia, otirā ko Hydrangea macrophylla, mā te whakarerekē i te pH o te oneone. Hei whiwhi i ngā pua kikorangi, me whakaitihia te pH mā te tāpiri i te konutai rino. Mō ngā pua māwhero, me whakapiki te pH mā te tote māra. Ka huri ā-tawhiti, ā, me whakamātau tonu te pH kia mau te tae.
5. He aha ngā momo hortensia pai rawa mō ngā māra o Aotearoa?
Ko ngā momo rongonui i Aotearoa ko Hydrangea macrophylla mō āna tae mīharo, Hydrangea paniculata mō te pai ki te rā, ā, ko Hydrangea quercifolia mō āna rau ātaahua. He pai hoki te Hydrangea petiolaris hei kākahu i ngā pakitara me ngā pourewa māra.
6. He aha ngā kīrehe me ngā mate e pā ana ki ngā hortensia, ā, me pēhea te tiaki?
Ko ngā kīrehe pērā i te pepeke, te mīti ngaro, me te ngāngara tauine he raru noa. Ko ngā mate ka kitea ko te mōhukihuki, ngā rahi rau, me te pirau pua. Hei tiaki i ō tipu, me whakapūare i te hau, me whakainu i te pūtake, me arotake i ngā wā katoa. Mēnā e tika ana, whakamahia he rongoā kīrehe, he rongoā mate tipu hoki. Kia noho ma te māra!
7. Āhea te wā pai mō te whakatō hortensia i Aotearoa?
Ko ngā wā tino pai mō te whakatō he tīmatanga o te kōanga (Hepetema ki Noema), me te ngahuru (Poutū-te-rangi ki Haratua). I aua wā, he pai te huarere, he nui te ua, e taea ai e te tipu te whakatū pūnaha pakiaka kaha i mua i te āhuarangi kino.
8. He aha ngā tipu e pai ana ki te whakatō tahi me ngā hortensia?
Ka pai te hono o ngā hortensia ki ngā tipu pai ki te atarangi, pēnei i a hosta, ngā rauaruhe me ngā astilbe. Ka noho ātaahua hoki ki te taha o ngā tipu tau tōmua pērā i te echinacea me te rēmana rā. Me whiriwhiri i ngā tipu e rite ana ngā hiahia ki te wai me te oneone mō te riterite o te hoahoa māra.
9. Āhea, ā, he aha te momo tongi pai mō ngā hortensia?
Whakamahia he tongi tōrite, tuku-haere i te tīmatanga o te kōanga i te putanga o te tipu hou, ā, anō i te pokapū o te raumati. Kaua e whakamahi tongi hauota-nui nā te mea ka tipu te rau, engari kāore e puāwai pai. E rua ngā wā tongi ia tau ka ranea mō te nuinga o ngā hortensia.
10. Me pēhea te whakaputa i ngā hortensia i te kāinga?
He ngāwari te whakaputa i ngā hortensia mā te tapahi. I te kōanga tōmua, i te raumati rānei, tapahia he peka hauora 10–15 cm te roa me ōna pūtake e rua. Tangohia ngā rau o raro, toua te pito tapahi ki te hormone tipu, ā, whakatō ki te ranunga oneone pai te rerenga. Me pupuri kia mākūkū, me te rā āraimate kia tipu ngā pakiaka.
He momo whānui, he whakamanawa hoki te hortensia mō ngā māra o Aotearoa. Mā te kōwhiri i te momo tika, te atawhai pai, me te aro ki ngā raru pea, ka pai ake tō pārekareka ki ngā pua whakamīharo i ia tau. Mā tēnei aratohu, ka rite koe mō te whakatupu i ngā hortensia hauora, ātaahua hoki e tipu pai ana i te āhuarangi ahurei o Aotearoa.